Wat is een deepfake en hoe worden ze gemaakt?
Soms zie je een video waarin een bekend persoon iets zegt of doet dat vreemd of grappig is. Dan blijkt later dat het helemaal niet echt is. Het was een deepfake. Dat is een video die nep is, maar er toch echt uitziet. De stem, het gezicht en de bewegingen lijken echt, terwijl ze dat niet zijn. Deepfake video’s worden gemaakt met slimme computerprogramma’s. Deze programma’s gebruiken veel beelden van een persoon om een nieuwe video te maken die lijkt op het echte werk. Dat maakt het lastig om het verschil te zien tussen echt en nep.
Hoe deepfake video’s worden gemaakt
Een deepfake begint meestal met veel beeldmateriaal. Denk aan filmpjes, interviews of foto’s van een persoon. Een computerprogramma leert van al die beelden hoe iemand kijkt, beweegt en praat. Daarna kan het programma een nieuwe video maken waarin die persoon iets anders zegt of doet. Je ziet dan bijvoorbeeld een politicus met zijn eigen gezicht en stem, maar hij zegt iets wat hij nooit echt heeft gezegd. Alles lijkt echt, maar is volledig gemaakt door een computer. De technologie achter deepfakes is ingewikkeld. Toch wordt het steeds makkelijker om zelf zo’n video te maken. Er zijn programma’s en apps die je gratis kunt gebruiken. Daardoor maken niet alleen experts deze video’s, maar ook gewone mensen. Dat kan grappig zijn, maar het brengt ook risico’s met zich mee.
Waarom mensen deepfakes maken
Soms worden deepfake video’s gebruikt voor vermaak. Mensen maken filmpjes waarin een beroemd persoon iets grappigs zegt of danst op muziek. Dat is meestal onschuldig. Er zijn ook films of reclames waarin deepfake wordt gebruikt om iemand jonger of ouder te laten lijken. Dan weet de kijker vaak dat het om een truc gaat. Er zijn ook situaties waarin deepfakes worden gebruikt met een andere bedoeling. Soms worden video’s gemaakt om mensen te misleiden. Bijvoorbeeld om iemand in een kwaad daglicht te zetten. Dan lijkt het alsof iemand iets raars of slechts heeft gedaan, terwijl dat helemaal niet klopt. In sommige gevallen worden deepfakes zelfs gebruikt om geld af te troggelen of invloed uit te oefenen op verkiezingen.
De gevaren van deepfake video’s
Het grootste probleem van deepfakes is dat mensen moeilijk kunnen zien of een video echt is. Als je een video ziet van een bekende leider die iets schokkends zegt, weet je niet meteen of het klopt. Dat kan onrust veroorzaken. Mensen gaan het misschien delen zonder dat ze weten dat het nep is. Zo verspreiden nepverhalen zich snel. Ook in het dagelijks leven kunnen deepfakes voor problemen zorgen. Er zijn gevallen bekend waarin mensen zijn gepest of bedreigd door een nepvideo. Soms worden gezichten van mensen geplakt op andere lichamen, in situaties die vervelend of ongepast zijn. Dat is niet alleen verwarrend, maar kan ook heel pijnlijk zijn voor de persoon die erin voorkomt.
Hoe je een deepfake kunt herkennen
Het is niet altijd makkelijk om te zien of een video nep is. Toch zijn er soms kleine dingen waaraan je het kunt merken. Kijk goed naar de ogen en de mond. In sommige deepfakes knipperen mensen minder met hun ogen. De bewegingen van de mond passen soms niet goed bij de stem. Ook kan de stem raar klinken, alsof het door een computer is gemaakt. Soms zie je dat het gezicht net iets te glad is, of dat de huid niet goed mee beweegt. Ook kunnen schaduwen of licht op het gezicht vreemd zijn. Als je twijfelt, kun je zoeken of anderen de video ook hebben gezien en of er nieuws over is. Grote nieuwswebsites controleren vaak of een video echt is. Let ook op waar de video vandaan komt. Een onbekend kanaal zonder naam of informatie kan verdacht zijn.
Wat er wordt gedaan tegen deepfakes
Steeds meer bedrijven en organisaties maken zich zorgen over deepfake video’s. Sociale media zoals Facebook en YouTube proberen nepvideo’s te verwijderen. Ze gebruiken slimme programma’s die deepfakes proberen te herkennen. Ook worden er regels opgesteld om misbruik tegen te gaan. In sommige landen is het zelfs strafbaar om deepfakes te maken met als doel iemand te misleiden of schade te doen. Onderzoekers werken aan technieken om deepfakes sneller te kunnen opsporen. Ze zoeken naar manieren om te zien of een video is bewerkt. Dat is belangrijk, want de technologie blijft zich ontwikkelen. Hoe beter we worden in het maken van deepfakes, hoe belangrijker het is dat we ze ook kunnen herkennen.
Deepfakes en de toekomst
Deepfake video’s zullen in de toekomst waarschijnlijk nog vaker worden gebruikt. Niet alleen voor misleiding, maar ook in films, reclames of onderwijs. Denk aan oude beelden van bekende mensen die opnieuw tot leven komen. Of aan virtuele gesprekken met figuren uit de geschiedenis. Het is dus niet altijd slecht. Het hangt af van hoe het wordt gebruikt. Wat wel duidelijk is, is dat we als kijkers steeds kritischer moeten worden. Niet alles wat je ziet op een scherm is waar. Je moet leren om goed te kijken, na te denken en vragen te stellen. Zeker als een video raar of onverwacht is, is het slim om eerst te checken of het echt klopt. Dat helpt om nepnieuws tegen te gaan.
Wat je zelf kunt doen
Als je zelf een video ziet die verdacht is, deel hem dan niet zomaar. Zoek eerst uit of het klopt. Vraag jezelf af of het echt logisch is wat je ziet. Kijk of het bericht ook op andere plekken wordt besproken. Als je twijfelt, is het beter om niets te doen dan iets te delen dat niet waar is. Praat er ook over met anderen. Help elkaar om bewust te zijn van deepfakes. Zeker jongeren zijn veel online en komen sneller in contact met nepvideo’s. Door er samen over te praten, kun je elkaar helpen om beter op te letten.
Deepfake video’s vragen om slimme kijkers
De techniek achter deepfakes is knap, maar het brengt ook risico’s. Iedereen kan ermee te maken krijgen. Door goed op te letten en kritisch te kijken, kun je jezelf en anderen beschermen. Deepfakes zullen niet zomaar verdwijnen. Maar als je weet wat het is, hoe het werkt en wat de gevaren zijn, ben je beter voorbereid op wat je ziet op internet. Dat maakt jou een stuk sterker als kijker.
